Ol. Voutier

Σύντομο σημείωμα
Ο Olivier Voutier (1796-1877) ήταν γάλλος φιλέλληνας αξιωματικός, γνωστός για την ανακάλυψη της Αφροδίτης της Μήλου. Συμμετείχε στην Ελληνική Επανάσταση, ενώ επισκέφθηκε αρκετές φορές την Ελλάδα. Στη Γαλλία ανέπτυξε επαφές με τον κύκλο της M. Hortense, μητέρας του Ναπολέοντα Γ΄, και το λογοτεχνικό σαλόνι της M. Récamier. Πέθανε στο κάστρο Sainte-Claire που ο ίδιος έκτισε στην Hyères της Γαλλίας.
Η πρώτη επαφή με την Ελλάδα
Ο Voutier επισκέπτεται την Ελλάδα για πρώτη φορά το 1820 ως εκπαιδευόμενο μέλος του πληρώματος του γαλλικού πολεμικού ναυτικού σώματος. Κατά την αποβίβασή του στη Μήλο αποφασίζει με τη βοήθεια κατοίκων του νησιού να κάνει μια πρόχειρη ανασκαφή, καθώς πίστευε ότι θα έβρισκε αρχαία κατάλοιπα. Λίγο αργότερα, κατά τύχη μάλλον, παρά από συστηματική έρευνα, ένας κάτοικος εντοπίζει ένα σημαίνον εύρημα· επρόκειτο για την Αφροδίτη της Μήλου. Ο Voutier μαζί με τον Dumont d’Urville, ο οποίος εκείνη την εποχή βρισκόταν στη γαλέτα που είχε αγκυροβολήσει στη Μήλο, αποφάσισαν να γράψουν στον πρέσβη της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη, τον μαρκήσιο Rivière, προκειμένου το άγαλμα να αγοραστεί από τη Γαλλία. Ως γνωστόν, οι κάτοικοι, σε συνεργασία με τους δημογέροντες του νησιού, αποφάσισαν να πουλήσουν το άγαλμα, όμως η οθωμανική διοίκηση αντέδρασε, επιβάλλοντας πρόστιμο στους κατοίκους. Τελικά το άγαλμα πουλήθηκε στη Γαλλία έναντι επιπλέον ποσού, προκειμένου να καλυφθεί το πρόστιμο, και η Αφροδίτη μεταφέρθηκε στη Γαλλία. Έλαβε μάλιστα τέτοια απήχηση η ανακάλυψη, η οποία συνδέθηκε με το όνομα του Voutier, που, ακόμη και μετά τη συμμετοχή του τελευταίου στον Αγώνα, αυτός έμεινε γνωστός στη γαλλική ιστορία κυρίως για το άγαλμα.
Συμμετοχή στον Αγώνα
Έχοντας στρατιωτική παιδεία ήδη από τα 15, οπότε και ξεκίνησε να φοιτά στην Ecole Spéciale de la Marine της Βρέστης, και εμφορούμενος τόσο από προσωπικά βιώματα όσο και από αισθήματα φιλελληνικά, κυρίως λόγω των αρχαιογνωστικών του ενδιαφερόντων, ο Voutier αποφασίζει να συμμετάσχει στον Αγώνα. Συναντώντας τον άγγλο φιλέλληνα Thomas Gordon στο Παρίσι, ξεκινά από τη Μασσαλία για την Ελλάδα, μαζί με άλλους νέους φιλέλληνες, όπου φτάνει τον Σεπτέμβριο του 1821 - για δεύτερη φορά και έχοντας ήδη δρέψει τις δάφνες από την ανακάλυψη της Αφροδίτης. Κατά τη συμμετοχή του στον Αγώνα, ο Voutier τελεί αρχικά υπό τις διαταγές του Δημήτριου Υψηλάντη και παρακολουθεί από κοντά την άλωση της Τριπολιτσάς (1821). Αργότερα, έπειτα από μία περιοδεία στις Κυκλάδες, συμμετέχει στον αποκλεισμό του Ναυπλίου (1821) πάλι στο πλευρό του Υψηλάντη. Το 1822 εντάσσεται στο Τάγμα των Φιλελλήνων, παίρνει μέρος στην πολιορκία της Αθήνας και λαμβάνει τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη από το νέο Εκτελεστικό με πρόεδρο τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, του οποίου τελεί υπασπιστής. Την ίδια χρονιά συμμετέχει στη μάχη του Πέτα, ενώ μετά φεύγει για τη Γαλλία. Το 1824 επιστρέφει στην Ελλάδα, έχοντας ήδη εκδώσει στη Γαλλία τα Απομνημονεύματά του, και προάγεται σε συνταγματάρχη, επικεφαλής ενός σώματος 100 ανδρών και κάποιων κανονιών. Η παραμονή του δεν διαρκεί πολύ, αφού φεύγει, προκειμένου να επιστρέψει το 1826, έχοντας εξασφαλίσει κάποια κεφάλαια και έχοντας βάλει στο πλευρό του ένα σώμα 80 ανδρών. Το 1826 συμμετέχει, υπό την καθοδήγηση του Ιωάννη Κωλέττη και με τη βοήθεια του γάλλου φιλέλληνα Maxime Raybaud, σε μία αποτυχημένη αποστολή στην περιοχή της Αταλάντης. Δυστυχώς για τον Voutier, είχε προσελκύσει προ καιρού τα βέλη των συμπατριωτών του, αλλά και των Ελλήνων: το 1826 μονομαχεί με τον Raybaud και εγκαταλείπει οριστικά την Ελλάδα το επόμενο έτος. Το 1833 τιμήθηκε για τις υπηρεσίες του στον Αγώνα με τον χρυσό σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος από τον Όθωνα.
Το έργο

Τα Απομνημονεύματα του Voutier προκάλεσαν αίσθηση το 1823, όταν και εκδόθηκαν στο Παρίσι - επρόκειτο για τη δεύτερη επιτυχία του, μετά την ανακάλυψη της Αφροδίτης της Μήλου. Το έργο, το οποίο μεταφράστηκε την επόμενη χρονιά δύο φορές στα γερμανικά, τα ρωσικά και, αργότερα, στα πολωνικά, είναι κομβικής σημασίας για το φιλελληνικό κίνημα, καθώς προσέλκυσε τα βλέμματα του αναγνωστικού κοινού και συνέβαλε στην προώθηση του ελληνικού ζητήματος.

Ο Voutier ήταν πράγματι από τους πρώτους γάλλους φιλέλληνες που έλαβαν μέρος στον Αγώνα και δημοσίευσαν τις εμπειρίες τους από το πεδίο της μάχης με σκοπό να παρακινήσουν τους συμπατριώτες τους και να ενισχύσουν τον Αγώνα των Ελλήνων. Η γραφή του Voutier εντάσσει στην αφήγησή της μία σειρά στοιχείων, τα οποία άλλοτε συγκινούν άλλοτε μάλλον ερεθίζουν για την οίησή τους. Έχει ενδιαφέρον ότι ο Eugène Delacroix, διαβάζοντας τα Απομνημονεύματα, εμπνεύστηκε και, μετά από μία συστηματική επικοινωνία με τον Voutier, δημιούργησε τον γνωστό πίνακα Η σφαγή της Χίου (1824), λεπτομέρεια του οποίου απαντά σε μία περιγραφή από το έργο του Voutier. Δε συγκινήθηκαν βέβαια το ίδιο άλλοι φιλέλληνες που συμμετείχαν μαζί με τον Voutier στις μάχες. Ο Maurice Persat, λόγου χάριν, ονόμασε υποτιμητικά “μυθιστόρημα” το έργο, ενώ ο Maxime Raybaud, ο οποίος στα δικά του Απομνημονεύματα (1824) υποτίμησε και επέκρινε τον Voutier, δε δίστασε, εξ αιτίας της μακρόχρονης αντιπαλότητάς τους, να μονομαχήσει με τον τελευταίο στη Σκιάθο. Μπορούμε βέβαια να πούμε ότι ο Voutier όντως εξήρε καθ’ υπερβολήν το ρόλο που διαδραμάτισε ο ίδιος στον Αγώνα: όταν το 1824 επέστρεψε στην Ελλάδα, ο πληροφορημένος Αλ. Μαυροκορδάτος τού ζήτησε ένα αντίτυπο από το έργο του· ο Voutier δίστασε, ωστόσο του έδωσε ένα στο οποίο έλειπαν οι σελίδες που αφορούσαν τη μάχη στο Πέτα - για αυτές κυρίως τις σελίδες είχε επικριθεί και από τους συμπατριώτες του

Εργογραφία

Voutier Olivier, Mémoires du colonel Voutier sur la guerre actuelle des grecs, Paris, Bossange frères, 1823. [= ελλ. μτφ. Ειρ. Τζουρά, Αθήνα, Ι.Ε.Ε.Ε., 2019]

Voutier Olivier, Lettres sur la Grèce. Notes et chants populaires, extraits du portefeuille du colonel Voutier, Paris, Firmin Didot père et fils - Ponthieu - Bossange frères - Delaunay, 1826.

Voutier Olivier, Découverte et acquisition de la Vénus de Milo, Hyères, Souchon, 1874.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Alaux Jean-Paul, La Vénus de Milo et Olivier Voutier, Collection du galion d’or chez Jean-Paul Alaux, Paris, 1939.

d'Urville Jules Sébastien César Dumont, Marie-Louis-Augustin Demartin du Tyrac, Olivier Voutier, L’Enlèvement de Vénus, Paris, La Bibliothèque (L'Écrivain voyageur), 1994.

Lemaire Jean, «Autour d’Olivier Voutier», ανακοίνωση στο συνέδριο της Société Hyéroise d’Histoire et d’Archéologie [16 Νοεμβρίου 2010], διαθέσιμη στο [προσπέλαση: 30.7.2020].

Persat Maurice, Mémoires du commandant Persat. 1806 à 1844, Gustave Schlumberger (introd.-notes), Paris, Plon-Nourrit et Cie, 1910.

Raybaud Maxime, Mémoires sur la Grèce pour servir à l'histoire de la guerre de l'Indépendance, accompagnés de plans topographiques, Paris, Tournachon-Molin, M.DCCC.XXIV-V [=1824-5], 2τ.

St Clair William, That Greece Might Still Be Free: The Philhellenes in the War of Independence, Cambridge, Open Book Publishers, ²2008.